Một thợ máy Ukraine lái xe bọc thép Stryker của Mỹ sau khi trở về từ nhiệm vụ chiến đấu ở tỉnh Kursk (Ảnh: Getty).

Hơn một tháng sau khi Ukraine tiến hành cuộc tấn công chưa từng có vào tỉnh Kursk của Nga, lực lượng Nga đã bắt đầu phản công, với mục tiêu cuối cùng là đẩy quân đội Ukraine ra khỏi khu vực biên giới bị kiểm soát một phần.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hôm 12/9 đã xác nhận các báo cáo về cuộc phản công ở Kursk, đồng thời nói một cách bí ẩn rằng "mọi thứ đang diễn ra theo đúng kế hoạch của Ukraine".

Ông Zelensky không cung cấp thêm thông tin chi tiết, nhưng những diễn biến về cuộc phản công ở Kursk đã diễn ra khi tổng thống Ukraine tiếp tục hối thúc các đồng minh phương Tây dỡ bỏ các hạn chế đối với việc sử dụng tên lửa tầm xa được cung cấp để tấn công vào lãnh thổ Nga.

Cuộc tấn công bất ngờ của Ukraine vào tỉnh biên giới Kursk của Nga diễn ra vào ngày 6/8 và đánh dấu cuộc xâm nhập quy mô lớn đầu tiên vào lãnh thổ Nga kể từ Thế chiến 2. Các vùng lãnh thổ mà Ukraine đang kiểm soát ở Nga cũng có thể mang lại cho Kiev đòn bẩy có giá trị trong các cuộc đàm phán hòa bình trong tương lai.

Tuy nhiên, khi lực lượng Nga tiếp tục giành được những bước tiến đáng kể ở miền Đông Ukraine, một số nhà phân tích đã nêu lên mối lo ngại về hiệu quả của việc sử dụng các nguồn lực hạn chế của Ukraine trong việc kiểm soát lãnh thổ Nga. Nếu cuộc phản công của Moscow giành lại thành công các khu vực do Ukraine kiểm soát ở Kursk, những nỗ lực của Kiev cuối cùng cũng trở nên vô ích.

Bộ Quốc phòng Nga ngày 12/9 tuyên bố lực lượng Moscow đã giành lại 10 khu định cư ở Kursk kể từ khi cuộc phản công bắt đầu dọc theo sườn phía tây của khu vực do Ukraine kiểm soát. Phạm vi lãnh thổ mà lực lượng Nga giành lại vẫn chưa rõ ràng, vì các tuyên bố của Moscow chưa được xác minh độc lập, theo Emil Kastehelmi, một nhà phân tích OSINT của tổ chức Black Bird Group có trụ sở tại Phần Lan và là chuyên gia về lịch sử quân sự.

"Nga đã đạt được thành công tại địa phương, có thể là bằng cách đẩy lùi Ukraine vài km và chiếm được ít nhất 2-4 ngôi làng", ông nói.

Quân đội Ukraine vẫn chưa bình luận về cuộc phản công của Nga ở Kursk.

Trong bản cập nhật mới nhất vào ngày 6/9, Tổng thống Zelensky cho biết Ukraine kiểm soát hơn 1.300km2 và khoảng 100 khu định cư ở Kursk. Theo nhóm giám sát DeepState của Ukraine, lực lượng Ukraine đã nắm giữ khoảng 875,3km2 tính đến ngày 12/9.

Nga đang cố gắng đạt được điều gì?

Chuyên gia Kastehelmi cho biết cuộc phản công của Nga nhằm mục đích "mở một tuyến đường bộ" từ Glushkovo đến Korenevo để giảm thiểu tác động của các cuộc không kích của Ukraine vào các cây cầu bắc qua sông Seim, vốn đặt ra thách thức về mặt hậu cần cho khu vực ở phía nam.

"Để tiếp tục tiếp viện cho khu vực, Nga buộc phải triển khai các cây cầu tạm, vốn cũng là mục tiêu của các cuộc không kích của Ukraine. Vấn đề này đã được giải quyết bằng cuộc phản công hiện tại", chuyên gia Kastehelmi cho biết.

Ngoài ra, cuộc phản công thu hẹp phần lãnh thổ do Ukraine nắm giữ ở Kursk, có khả năng làm phức tạp thêm các cuộc tiến công của Ukraine về phía Lgov, "tùy thuộc vào việc Nga có thể tiến xa đến đâu với cuộc tấn công hiện tại của họ", chuyên gia Kastehelmi nói thêm.

Trong đánh giá mới nhất vào ngày 11/9, Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) cho biết lực lượng Nga có thể nhắm đến việc tạm thời chia cắt phần lãnh thổ do Ukraine kiểm soát ở Kursk để thiết lập các vị trí chiến thuật tốt hơn, trước khi phát động một chiến dịch phối hợp hơn nhằm trục xuất quân đội Ukraine khỏi lãnh thổ Nga.

"Lực lượng Nga có thể đang nỗ lực thiết lập các vị trí thuận lợi hơn về mặt chiến thuật trong các cuộc phản công ban đầu, trước khi bắt đầu một chiến dịch phản công rộng hơn đẩy lùi lực lượng Ukraine hoạt động ở phía đông bắc Korenevo và gần Sudzha", báo cáo của ISW viết.

Sudzha là khu định cư lớn nhất do Ukraine nắm giữ ở Kursk và là nơi có một trạm xử lý quan trọng đối với khí đốt của Nga được xuất khẩu sang châu Âu thông qua các đường ống lớn đi qua Ukraine. Thị trấn này có vẻ an toàn vào lúc này, nằm cách Obukhovka khoảng 25km về phía đông nam, ngôi làng gần nhất mà Nga tuyên bố đã chiếm lại trong cuộc phản công.

Cuộc phản công của Nga có ảnh hưởng đến cục diện chiến sự?

Bản đồ khu vực Kursk ở biên giới Nga - Ukraine (Ảnh: Kyiv Independent).

Kiev đã nói rằng một trong những mục tiêu chính của cuộc tấn công vào Kursk là chuyển hướng lực lượng Nga khỏi mặt trận Donbass phía đông Ukraine, nơi Moscow đang tiến gần đến thành phố chiến lược Pokrovsk và tiến vào các khu vực khác.

Theo Tổng thống Zelensky, tính đến đầu tháng 9, Nga đã rút hơn 60.000 quân để đối phó với cuộc tấn công đang diễn ra của Ukraine tại Kursk, trong khi Tổng tư lệnh quân đội Ukraine Oleksandr Syrskyi ước tính vào cuối tháng 8 rằng 30.000 quân đã được chuyển hướng đến khu vực này.

Mặc dù vẫn chưa rõ có bao nhiêu quân Nga tham gia vào cuộc phản công, nhưng các đơn vị từ một số lữ đoàn, bao gồm Lữ đoàn Thủy quân Lục chiến 155, Trung đoàn Nhảy dù 51 và 56, được cho là đang tham gia.

Theo chuyên gia Kastehelmi, mặc dù đã tái triển khai, Nga dường như vẫn có đủ lực lượng dự bị để duy trì các cuộc tấn công ở cả Kursk và vùng Donetsk ở miền Đông Ukraine.

Dara Massicot, thành viên cấp cao tại Chương trình Nga và Âu - Á của Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, nhận định mặc dù đã quan sát thấy các dấu hiệu ổn định gần Pokrovsk trong hai tuần qua, Nga vẫn chưa ngừng hoạt động tấn công chính trong khu vực, với các cuộc tấn công liên tục nhằm thăm dò điểm yếu.

Trong khi đó, tình hình đang ngày càng trở nên khó khăn hơn gần Vuhledar, một thị trấn khai thác mỏ nhỏ ở phía nam Pokrovsk, đóng vai trò quan trọng đối với quốc phòng của Ukraine ở phía nam Donetsk.

"Cuộc phản công ở Kursk khó có thể thay đổi tình hình chung theo hướng có lợi cho Ukraine ở những nơi khác, nhưng có khả năng một số khu vực sẽ phải chịu ít áp lực hơn trong thời gian nhất định. Tuy nhiên, tác động này có thể chỉ mang tính cục bộ", chuyên gia Kastehelmi cho biết.

Liệu Nga có thể đẩy lực lượng Ukraine khỏi Kursk?

Các chuyên gia cho biết, sau nhiều ngày phản công, vẫn còn quá sớm để đánh giá liệu Ukraine có thể giữ được vùng đất đã kiểm soát được ở Kursk hay không và diễn biến này có thể có ý nghĩa gì đối với cuộc xung đột hiện nay.

Chuyên gia quân sự Ukraine Serhii Zghurets cho rằng cuộc phản công của Nga ở Kursk đã được dự đoán trước. Theo Zghurets, cuộc tấn công có thể cho phép lực lượng Ukraine đạt được một số mục tiêu ban đầu của chiến dịch Kursk.

"Nga cuối cùng đã thực hiện bước đi mà các nhà hoạch định quân sự của chúng tôi dự đoán khi chuẩn bị cho cuộc tấn công bằng cuộc xâm nhập vào Kursk. Cụ thể là buộc đối phương phải tái triển khai lực lượng đến mặt trận mới này từ các khu vực khác, bao gồm cả Pokrovsk, tạo ra vùng đệm ở Sumy và đảm bảo hạ gục hoặc bắt giữ tối đa nhân lực và thiết bị của đối phương", Zghurets viết.

ISW đã viết trong báo cáo ngày 11/9 rằng Moscow có thể cân nhắc chuyển thêm các đơn vị có năng lực hơn từ Ukraine để đối phó với hoạt động của Ukraine tại Kursk.

"Vẫn chưa rõ liệu các nhà chức trách Nga ứng phó với cuộc xâm nhập Kursk có đánh giá rằng nhóm lực lượng Nga hiện tại ở Kursk - chủ yếu bao gồm lính nghĩa vụ, lực lượng không chính quy của Nga và lực lượng nhỏ hơn trong các đơn vị chính quy và tinh nhuệ của Nga - có thể đẩy lùi thành công lực lượng Ukraine khỏi khu vực này hay không", ISW bình luận.

Chuyên gia Massicot đồng tình với đề xuất này, lưu ý rằng "Nga đã tái triển khai lực lượng từ nhiều nơi dọc theo tuyến đầu để hỗ trợ Kursk, nhưng lực lượng ở đó vẫn còn rất khác biệt về năng lực".

Trong khi đó, lực lượng Ukraine đã bắt đầu các cuộc tấn công mới ở Kursk và dường như đã ngăn chặn được đợt tấn công ban đầu của cuộc phản công của Nga, "nhưng tình hình vẫn có thể thay đổi", theo chuyên gia Kastehelmi.

Chuyên gia Kastehelmi cho biết Ukraine có thể sẽ cố gắng củng cố các vị trí của mình ở Kursk, xây dựng các công sự ở phía biên giới của Nga nếu họ có kế hoạch kiểm soát khu vực này lâu dài.

"Ukraine có thể sẽ cố gắng tiến công ở một số khu vực, nhưng những bước tiến này có thể sẽ diễn ra dần dần thay vì nhanh chóng", chuyên gia Kastehelmi dự đoán.

Theo Kyiv Independent, Newsweek